30-lecie BWA "U JAKSY"

Biuro Wystaw Artystycznych „U Jaksy” prowadzi działalność od 1986 roku. Narodziny tej instytucji były trudne, tak jak lata osiemdziesiąte minionego wieku. W 1985 roku Marian Rumin, dyrektor BWA w Kielcach, zadeklarował chęć utworzenia Oddziału BWA w Miechowie. Krystyna Olchawa przyjęła tę propozycję jako piękne marzenie, niedowierzając, że jego realizacja jest możliwa. Tego typu profesjonalne instytucje w tamtych czasach istniały w miastach wojewódzkich i tylko w wyjątkowych okolicznościach tworzono je w mniejszych miastach, takich jak Zakopane czy Sopot. Narodziny miechowskiej Galerii „U Jaksy” zapewne dobrze pamięta Bolesław Kot, ówczesny Prezes Sądu Rejonowego w Miechowie, który był realizatorem użyczenia pomieszczeń w poklasztornych piwnicach bożogrobców. Inicjatorzy wspólnie uradzili, że od zamysłu szybko trzeba przejść do wykonania. Dyrektor BWA w Kielcach wystąpił o stosowne fundusze do Wojewody Kieleckiego. Krystyna Olchawa, zatrudniona w BWA od 1 sierpnia 1985 roku jako koordynator działań remontowych, nadzorowała remont i podejmowała decyzje, które były trudnym wyzwaniem. Problemów było dużo. Fundusze zaplanowane na przeprowadzenie remontu i adaptacji zabytkowych piwnic oszacowano zbyt nisko i trzeba było ubiegać się o ich dwukrotne zwiększenie. Uzyskanie zezwolenia na przydział energii elektrycznej do ogrzania i oświetlenia piwnic wiązało się z kilkakrotnymi wyjazdami do Radomia. Zakup marmuru na posadzkę czy białego gipsu na spoiny był prawie utopią. Nie ma jednak nic niemożliwego. Po półrocznym remoncie i dostosowaniu piwnic do potrzeb galerii sztuki, a potem ich kilkumiesięcznemu osuszaniu, obiekt oddano do użytku, nie angażując na ten cel żadnych środków finansowych z budżetu Gminy i Miasta Miechów. Instytucja zainaugurowała swoją działalność wystawienniczą jako Filia Biura Wystaw Artystycznych w Kielcach 16 maja 1986 roku. Nazwa Galerii wzięła się od imienia pierwszego znanego właściciela Miechowa, Jaksy Gryfity, który sprowadził z Jerozolimy do Miechowa bożogrobców i podarował im Miechów. Nazywając Galerię jego imieniem, oddano mu cześć i wydobyto z mroków dziejów jego szlachetną postać. Na inauguracji pojawili się przedstawiciele miechowskich władz, oświadczając, że reprezentują tych, którzy nie przeszkadzali w oddolnym działaniu. Krystyna Olchawa została mianowana Kierownikiem Filii kieleckiego BWA – Galerii „U Jaksy”.

Wystawą inaugurującą działalność w nowo utworzonej Galerii była twórczość Stefana Żechowskiego, rodzimego artysty wywodzącego się z Książa Wielkiego, który w owym czasie lepiej był znany poza granicami niż w swoim kraju. Galeria została powołana do życia, kiedy jeszcze działało Centralne Biuro Wystaw Artystycznych w Warszawie, skupiające wszystkie galerie sztuki współczesnej, tworzące sieć Biur Wystaw Artystycznych. Ze szczebla centralnego docierały do Miechowa wystawy sprowadzane z zagranicy, jak np. wystawa rysunku i grafiki Simo Hannuli z Finlandii, która w owym czasie była dla Miechowa wielkim wydarzeniem, stanowiącym symboliczne „okno” na świat do innego „lepszego” świata. W 1989 roku CBWA zostało przekształcone w Państwową Galerię Sztuki Zachęta, a Oddziały BWA usamodzielniły się, co nie oznaczało usamodzielnienia się Filii BWA „U Jaksy”. W 1991 roku obok Galerii „U Jaksy”, w której prezentowano wystawy ruchome, zmieniające się co miesiąc, utworzono Stałą Galerię Twórczości Stefana Żechowskiego o charakterze muzealnym, pozyskując do niej prace w formie zakupu od żony artysty Marianny Żechowskiej. Do rachunku zakupionych dzieł dołączono aneks, w którym Marianna Żechowska zastrzegła, że prace na zawsze mają pozostać w Miechowie, bo z tego powodu sprzedała je po bardzo niskiej cenie. Przez następne lata kolekcja rozrosła się o kolejne dzieła artysty, które pozyskiwano w formie darowizn.

W strukturach kieleckiego BWA Galeria „U Jaksy” pozostawała do czasu zmian administracyjnych w kraju (podział administracyjny obowiązywał od 1 czerwca 1975 do 31 grudnia 1998), które oznaczały powrót powiatu miechowskiego do województwa małopolskiego (dawnego krakowskiego). Galeria „U Jaksy” została przejęta przez Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego po długich (prawie rocznych) negocjacjach z władzami kieleckimi i dopiero 1 grudnia 1999 roku została włączona w struktury Małopolskiego Biura Wystaw Artystycznych - wojewódzkiej samorządowej instytucji kultury z siedzibą w Nowym Sączu. W negocjacjach o przetrwanie instytucji bardzo aktywnie i skutecznie wspierał Galerię „U Jaksy” Jan Żebrak – wójt Gminy Charsznica. Galeria „U Jaksy” jako Oddział MBWA działała przez 8 lat i 5 miesięcy – do 30 kwietnia 2008 roku. Jej funkcjonowanie w strukturach Małopolskiego BWA było możliwe dzięki zabezpieczeniu funduszy na utrzymanie miechowskiej Galerii ze środków Województwa Małopolskiego. Okres ten nie był łatwy w historii Galerii „U Jaksy”, ponieważ znaczna odległość od macierzystej instytucji (150 km przez Kraków i Brzesko) nie sprzyjała zawiązaniu się więzi partnerskich, co skutkowało tym, że budżet pochodzący ze środków wojewódzkich nie był dzielony równomiernie, w czego konsekwencji z roku na rok zmniejszały się nakłady dla Oddziału w Miechowie. Przekładając sytuację na bardziej obrazową, kadra BWA „U Jaksy” zmalała w tym czasie o 50%, a wydatki na działalność merytoryczną ograniczono do minimum. Miłe wspomnienia z tamtych lat wiążą się z zainicjowaniem w 2000 roku Międzynarodowego Pleneru Malarskiego „Barwy Małopolski”. Jego organizacja stała się możliwa dzięki dofinansowaniu miechowskiej Galerii „U Jaksy” z funduszy powiatowych. Decyzję umożliwiającą wykonanie tego zadania podjął ówczesny Starosta Zygmunt Szopa wraz z Zarządem Powiatu Miechowskiego.

Sytuacja finansowa Oddziału MBWA „U Jaksy” stawała się drastycznie trudna, co zmusiło kierownika Galerii „U Jaksy” do szukania korzystniejszego rozwiązania organizacyjnego. Pomysł na oddzielenie się od MBWA był zbieżny z polityką kulturalną Małopolski, zmierzającą do usamodzielniania się instytucji kultury. Nadszedł więc odpowiedni moment na odłączenie się od MBWA, co wcale nie przyszło łatwo, bo dalsze funkcjonowanie Galerii „U Jaksy” uzależnione było od zainteresowania i chęci przejęcia jej przez Gminę i Miasto Miechów. Ówczesny Burmistrz Krzysztof Świerczek wraz z Radą Gminy i Miasta Miechów podchodzili do problemu bardzo ostrożnie. Nie było łatwo, bo przez 22 lata instytucja działała w Miechowie „za darmo”, to znaczy nie obciążała budżetu Gminy i Miasta.

Jednak udało się wypracować korzystne warunki z Urzędem Marszałkowskim Województwa Małopolskiego i z dniem 1 maja 2008 roku Galeria „U Jaksy” została przekształcona w samodzielną, samorządową instytucję kultury, dla której organem założycielskim stała się Gmina i Miasto Miechów. Do tej pory pokutuje jednak przyzwyczajenie wielu miechowian, którzy wciąż jeszcze oczekują, że ta instytucja nadal „nic nie będzie kosztować”. Faktycznie kosztuje niezbyt wiele, bo Urząd Marszałkowski każdego roku dofinansowuje Gminę z przeznaczeniem na działalność BWA „U Jaksy”.

Każda z wymienionych uprzednio form organizacyjnych Galerii „U Jaksy” miała dobre strony, ale też pewne ograniczenia. Obecne finansowanie instytucji pochodzi z czterech źródeł: najwyższą kwotę stanowią fundusze z Województwa Małopolskiego, Urząd Miasta i Gminy zabezpiecza fundusze na administrowanie obiektów i częściowe współfinansowanie etatów, zaś ze środków Starostwa Powiatowego organizowane są Międzynarodowe Plenery Malarskie „Barwy Małopolski”. Czwartym źródłem są środki pochodzące z dochodów własnych (sprzedaży usług, biletów wstępu, dochodów z imprez i darowizn), które w wymiarze rocznym stanowią niebagatelną kwotę około 10 procent całego budżetu. Nie są to jednak fundusze, które zabezpieczają wszystkie potrzeby instytucji i oczekiwania artystów, dla których BWA jest jak scena teatralna dla aktorów.

 

Największym sukcesem BWA „U Jaksy”, jest realizacja pomnika Macieja Miechowity, którego wyrzeźbił prof. Wincenty Kućma współpracujący z Galerią „U Jaksy” ponad 20 lat. Profesor podarował miastu pierwowzór pomnika, który następnie zrealizowano w brązie w 2013 z funduszy pozyskanych od społeczeństwa.

 

Ważnym osiągnięciem BWA „U Jaksy” jest wędrująca wystawa „Barwy Małopolski” dla Jana Pawła II, która do tej pory prezentowana była w 17 instytucjach kultury w Polsce. To jeszcze nie koniec jej wędrówki. W czasie Światowych Dni Młodzieży w Krakowie w lipcu 2016 roku wystawa prezentowana będzie w Baszcie na Zamku w Niepołomicach, a w 2017 w Galerii wałbrzyskiego BWA na Zamku w Książu.

Największe dokonania zrealizowane przez BWA „U Jaksy”  skonkretyzowano w latach 2008-2016. Wielka w tym zasługa organu prowadzącego, którym jest Gmina i Miasto Miechów, ale ważną rolę odegrał też powiat miechowski przekazując środki finansowe na organizację plenerów. Najsilniejsze oddziaływanie na rozwój kultury w Miechowie ma Urząd Marszałkowski w Krakowie, który zabezpiecza każdego roku ponad 50% wkładu finansowego z wojewódzkich środków na działalność merytoryczną i utrzymanie etatów.

Jednak nie tylko finanse są impulsem do działań. Bezpośredni kontakt z innymi profesjonalnymi instytucjami kultury oraz duże zrozumienie dla spraw związanych z rozwojem kultury jakie stwarza Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego wraz z Gminą i Miastem Miechów, budują klimat i motywują do podejmowania konkurencyjnych przedsięwzięć. Stawiają wymagania i dają szansę. 

  • ORGANIZATOR:

  • PATRONAT:

  •  

  • PARTNERZY:

  •